Robert Kostecki
(Pasłęk)
10/09/2005
Rodziny herbu
Sas
Powszechnie jest znane, iż kultura polska, dzięki swej
atrakcyjności, przyczyniła się w czasach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej do
polonizacji wielu nacji, w tym Rusinów, zwłaszcza bojarów ruskich. Ale istniało
też zjawisko zupełnie odwrotne, a mianowicie zruszczenie szlachty przybyłej na
Ruś.
Kiedy szlachta wyznania rzymsko-katolickiego
była jeszcze zamożniejszą, jeździła na nabożeństwa do odległych nieraz kościołów. Jednak z czasem, wskutek rozradzania się i
rozdrabniania majątków, zaczęła podupadać gospodarczo. Często do kościoła
łacińskiego było daleko i zubożały szlachcic zagrodowy nie mógł sobie na taki
wyjazd pozwolić. Korzystał, więc z miejscowej cerkwi. W cerkwiach szlachta
fundowała sobie osobne ołtarze, przy których przybyły ksiądz łaciński odprawiał
nabożeństwo. Nieraz, nawet i ksiądz unicki, często sam z pochodzenia -
szlachcic polski, udzielał komunii świętej według obrządku łacińskiego i
kazania miewał w języku polskim.
Los ubogiej szlachty pogorszył się po rozbiorach, gdy
władze austriackie zlikwidowały dzierżawy królewszczyzn. Potomkowie dzierżawców
w niedługim czasie zdeklasowali się. Z czasem, wskutek asymilacji (mieszane małżeństwa), część szlachty
zagrodowej pochodzenia nierusińskiego przeszła na obrządek grecko-katolicki i
zaczęła używać w życiu potocznym języka ruskiego, a polscy księża obrządku
grecko-katolickiego byli stopniowo usuwani z szeregów kleru.
W czasach zaborów, Austriacy zapisywali tę
szlachtę do wykazów narodowości rusińskiej. Niektórzy księża rusińscy celowo w
metrykach opuszczali przydomki szlacheckie i przekręcali nazwiska. W ten
sposób, niejedna rodzina „zagubiła" swoje z polska brzmiące nazwisko, a
pozostawała tylko przy przydomku, który również ruszczono. Stało się tak z
rodzinami Dobrzańskich-Biłasów i Dobrzańskich-Demkowiczów i wielu innymi. W
jednym z raportów Komisja Wojskowa pisała: "Zgłasza
się do wojska żołnierz jako Dobriańskij, choć ojciec jego w metryce
najwyraźniej ma Dobrzański, Drugi podaje nazwisko Krijanowskij, mimo ze każdy
jego przodek nazywał się Krzyżanowski, z Dzika zrobili Dyka, nazwisko
Wilczyński zamieniono na Wołk, sam podpisuje się Sulima, a w metryce ma Sołyma,
nie mówi nawet po rusku i podpisuje się Ryklik Jan, a w metryce ma Ryłow Iwan.
Przykładów można podać setki i tysiące. W przemyskim pułku strzelców
podhalańskich służyło trzech braci stryjecznych, z których jeden w metryce miał
wpisane Demkowicz Białas, drugi Białas, a trzeci już Biłas. Najlepiej to
ilustruje, jak postępowała taka zmiana".
Przekręcono nazwiska Dębicki na Dubicki,
Garbowski na Garbiwśki, Gliński na Hłyńśkyj, Klonowski na Kloniwśki, Kłosowski
na Kołosowśki, Krzemiński na Krymiński, Kulczycki na Kilczyćkij, Lewandowski na
Łewandiwśki, Męciński na Mentyńśki, Mościcki na Mostyćki, Pawłowski na
Pawliśki, Siemiradzki na Sumiradzki, Skarbiszewski na Skirbiszewśki, Sulima na
Sułyma, Szlachetko na Szlachutko, Śliwicki na Sływoćki, Trześniowski na
Treśniwśki, Zaręba na Zaruba, i t. p.
Podobnie rzecz się miała z imionami
chrzestnymi, gdzie wbrew życzeniu rodziców nadawano w miejsce imion używanych w
rodzinie z kalendarza polskiego, imiona czysto ruskie: Daniło, Fedor, Iwan,
Mychaił, Wasyl, i t. p.
W ten sposób, w czasach zaboru
austriackiego wszystkich tych, którzy wyznawali obrządek grecki, a nie mieli
rdzennego pochodzenia ruskiego, zaczęto stopniowo zaliczać do narodowości
rusińskiej. Z czasem utarło się mniemanie, że jak grekokatolik, to nie Polak,
lecz Rusin, względnie Ukrainiec.
Obecnie zgodnie z obowiązującą "poprawnością
polityczną" przyjęto powszechnie, że dla określenia każdego bez
wyjątku Rusina należy używać słowa Ukrainiec. Okazuje się jednak, że jeszcze w
czasach II Rzeczypospolitej nie wszyscy Rusini uważali się za Ukraińców.
Przykładem potwierdzającym taką właśnie postawę może być przytoczony poniżej
fragment przemówienia wygłoszonego przez posła Mychaiła
Baczyńskiego w dniu 21 stycznia 1931 r. w Warszawie na
posiedzeniu sejmowej Komisji Administracyjnej.
Mychaił
Baczyńskij:
Wysoka Komisjo!
Jeżeli w przemówieniu swoim używać będę
terminu „ruski", to termin ten proszę rozumieć nie w znaczeniu
„rosyjski", lecz tylko „rusiński". Termin, więc „ruski" będę
zastosowywać przy określeniu nacjonalistycznym narodu zamieszkującego
terytorium byłej Galicji, dzisiejszej zaś Małopolski Wschodniej, a więc
terminem tym określam nie „Rosjan", lecz greko-katolików „Rusinów".
Tak samo, gdy będę używać terminu „ukraiński", „Ukrainiec" to jedynie
dla określenia tej części narodu ruskiego, zamieszkującej Wschodnią Małopolskę, która
przyjęła tę nazwę dla swego nacjonalistycznego określenia. …Jako przedstawiciel
lojalnego [Polsce] odłamu ruskiego narodu, zamieszkującego południowo - wschodnie ziemie
Rzeczypospolitej Polskiej, pozwalam sobie także zabrać głos w tak ważnej
sprawie, jaką jest kwestia ruska…
Jedną z wielu nacji, która weszła w skład narodu
rusińskiego, są potomkowie dawnych Wołochów – ród Dragów-Sasów.
Dragowie-Sasowie należą do tzw. rodów heraldycznych.
Zasadniczym terenem ich występowania była Ruś Czerwona.
Jan Długosz tak pisał o przodkach tego rodu: „Genus Waalchicum ex montibus et silvis
provinciarum Russia, gui Poloniny nuncupantur duceus originem
viri simplices, veraces, virtuosi, avduces, robusti, nullum officium petentes,
sed offusores sanguinis".
W północno-wschodnim zakątku historycznego państwa
węgierskiego (obecnie Rumunii), leży niewielka, górska kraina, znana ogólnie
pod mianem Marmaroszu. Granice jej stykają się na północy z ziemiami Rusi
Halickiej, na wschodzie z Mołdawią, a na południu z Siedmiogrodem. Obszar ten
we wczesnym średniowieczu podlegał kolonizacji osadników: rusinskich, od dawna
nielicznie tam występujących; niemieckich – Sasów, którzy pełnili tu służbę
wojskową; i wreszcie wołoskich.
Wołosi, to naród o pochodzeniu romańskim, wywodzący się z
półwyspu bałkańskiego. Stamtąd rozpoczęła się ich stopniowa migracja na północ.
Przez pewien czas zamieszkiwali Węgry, gdzie wykorzystywani byli jako żywioł
wojskowy. Na obszarze Karpat nieliczne grupy wołoskie znane były już w XIII, a
być może nawet w XI wieku. Jednak główna fala migracyjna Wołochów, mniej więcej
w 70-tych latach XIV wieku, doszła w rejony górskie, dając poprzez asymilację z
ludnością ruską początek licznym plemionom Łemków, Bojków, Dolinian, Hucułów i
wywierając wpływ na ich sferę kulturową. Fala migracji Wołochów trwała do XVI
wieku, przechodząc poprzez Małopolskę do Moraw. Uważa się, że górale
podhalańscy, to także potomkowie Wołochów.
W następstwie silnych ruchów migracyjnych i kolonizacyjnych
Wołosi obsadzili pogranicze Marmaroszu, przejmując zadanie obrony przed
najeźdźcami tatarskimi. W XIV wieku rody wołoskie, wierne królowi węgierskiemu
podczas wewnętrznych zamieszek, wzbogaciły się, przez co wzrosło ich znaczenie.
Dzisiaj nie sposób dociec genezy słowa Sas. Jedna z tez
głosi, że nazwa Dragów - Sasów przyjęła się od imienia, a raczej może przydomku
wojewody Sasa, potomka Draga, pochodzącego z rodu, który z ramienia Węgier
zarządzał Mołdawią. W języku madziarskim słowo to oznacza naród, względnie
szczep germański - Sasów. Jak już wspomniano, wschodnie pogranicze Węgier, a
zwłaszcza ziemia siedmiogrodzka, posiadało sporą liczbę ludności saskiej. Żyła ona w dużym odosobnieniu od innych mieszkańców
kraju, co jednak nie wyklucza możliwości, że zawierała związki z obcymi. Być
może echem tych nieuchwytnych bliżej węzłów rodowych jest właśnie słowo
"Sas", które pierwotnie było przydomkiem, a później stało się nazwą całego
rodu. Inna teza wskazuje na nazwę Sas (czytaną z węgierska szasz), jako słowo „orzeł", a „drago" oznaczające –
drogi, ukochany, bezcenny.
Geneza herbu Sas wiąże się z Rusią Halicką. Pierwsi
przedstawiciele Dragów-Sasów pojawili się na Rusi Halickiej w roku 1359. Ci potomkowie wojewodów
mołdawsko-marmaroskich otrzymywali darowizny za wierną służbę, zakładając
liczne gniazda w górzystej, granicznej okolicy podkarpackiej, rozciągającej się
na południe od grodu przemyskiego, i sięgając dalej na wschód, aż do brzegów
Złotej Lipy. Od tych przybyszów wywodziły się poszczególne rodziny heraldyczne
Sasów. Już wkrótce, rozbudowa zasad dziedziczenia spowodowała, że ich gniazda
rodzinne pokryły gęstą siecią tereny Rusi Czerwonej, a przedstawiciele Sasów
zaczęli odgrywać doniosłą rolę w społecznych stosunkach ruskich. Zadaniem ich,
oprócz obrony przed najazdami tatarskimi, było także wprowadzenie nowego typu
pasterstwa. Wioski lokowano na prawie wołoskim, odrębnym od prawa niemieckiego,
czy ruskiego. Na czele wsi stał kniaź mający uprawnienia sądownicze. Wyróżnia
się też naczelników dolin (zborów), którzy również posiadali własne sądownictwo
nazywane sądami zborowymi lub strungowymi. Strungi odbywały się we wsi
macierzystej, czyli w watrze, raz do
roku w lipcu. Wtedy też opłacano podatek królewski. Oprócz tego, każdy
obdarowany ziemią zobowiązywał się do stałego pobytu na Rusi. Wysługa była
długa i uciążliwa. Osiąść było łatwiej, niż otrzymać nadanie ziemi i zostać szlachcicem. Osadnicy z tego okresu,
którzy nie posiadali własnego herbu, stawali się posiadaczami herbu Sas
związanego z dominującym rodem Dragów-Sasów. Od nazw miejscowości, w których osiadali w latach 1359 – 1443,
poprzyjmowali z czasem nazwiska: Biskowieccy, Brześciańscy, Buchowscy,
Hubiccy, Rybotyccy, Wołosieccy. Z wielkim prawdopodobieństwem do grupy
pochodzenia wołoskiego można zaliczyć rody gniazdowe Drohomireckich,
Kniaźdworskich, Grabowieckich, Lackich, Przeroślskich, Szumlańskich,
Tarnawieckich, Wąwelnickich.
W okresie późniejszym wiele rodzin, nie tylko wołoskich,
brało udział w wojnach, dzięki czemu miało niewątpliwą okazję do zdobycia
nobilitacji. Większość uszlachconych rodzin, także otrzymywała herb Sas.
Na podstawie badań ustalono, że tylko na terenie Ziemi
Czerwieńskiej mieszkało ponad sto dwadzieścia rodów szlachty wołoskiej.
Rodziny
czerwonoruskie herbu Sas:
1. Baczyński, gn. Baczyna, pow. samborski, przyd. Ihnatowicz, Kotłowicz, Leszkowicz, Pukszyn,
Tereszko,
2. Bandrowski, gn. Bandrowa, z. przemyska, przyd. Nowosielec, Zeliszkowicz,
3. Baraniecki, gn. Barańczyce, pow. samborski,
4. Batowski,
5. Bejowski, przyd. Puchacz,
6. Bełżecki, gn. Bełzec,
7. Berezecki, gn. Bereźce, pow. krzemieniecki,
8. Berezowski, gn. Berezów Niżny i Wyżny, pow. kołomyjski, przyd. Bilawicz, Bodrug, Bodurowicz, Dymidowicz,
Ficzyc, Genik, Hołdysz, Kossowczyc, Kunczyc, Kuzycz, Łazarowicz, Małkowicz,
Mocok, Negrycz, Percowicz, Romańczyc, Szymczyc, Telepan, Tomicz, Urbanowicz,
Waskuł, Zdeczuk,
9. Bereźnicki, gn. Bereźnica, pow. samborski, przyd. Abramowicz, Ganat, Humenowicz, Kulesza,
Kupryniak, Myszka, Myszkowicz,
10. Bieniewski, gn. Bieńków, z. halicka,
11. Biernacki,
12. Biliński, h. odm.,
gn. Bilina Wielka, pow. samborski, przyd. Grodź,
Grodziewicz, Hero, Jaroszewicz, Kaczkienowicz, Kaczkienowicz Hur, Mielesiewicz,
Mielesiewicz Gedz, Mieleszewicz Wołczak, Mielkowicz, Mielkowicz Fedynak,
Mielkowicz Paszko, Mielkowicz Szafran, Słotyło, Szafran, Taras, Tarasowicz,
Tarasowicz Kilak, Tarasowicz Łobodziak,
13. Bitkowski, gn. Bitków, z. halicka,
14. Błażowski, gn. Błażowo, z. przemyska, przyd. Andrzejkowicz,
15. Boberski, gn. Bóbrka, z. sanocka,
16. Bojarski, gn. Bojary, z. przemyska, przyd. Czarnota,
17. Bojeniacki,
18. Bonowski, gn. Bonów, z. przemyska,
19. Bosadzki,
20. Borysławski, gn. Borysław, z . przemyska,
przyd. Kaniuk,
21. Bratkowski, gn. Bratkowice, pow. stryjski,
22. Broszniowski gn. Broszniów, pow. stryjski, przyd. Czyrko, Czyczko, Smahuk,
23. Bryliński, gn. Brylińce, z. przemyska,
24. Brześciański, gn. Brześciany, z. przemyska,
25. Buchowski, gn. Buchowice, z. przemyska,
26. Buszyński,
27. Bystryowski, gn. Bystryjowice, z. przemyska,
28. Charewicz,
29. Chaszczowski, gn. Chaszczów, pow. samborski,
30. Chechłowski,
31. Chłopecki, h. odm., gn. Chłopczyce, pow. samborski, przyd. Sudkowicz,
Chocimirski,
32. Chodakowski, gn. Chodakowszczyzna, pow. owrucki,
33. Chodkowski,
34. Chrustowski,
35. Ciemierzyński,
36. Cieszkowski,
37. Cisowski, gn. Cisowo, z. lwowska,
38. Cucyłowski, gn. Cucyłów, z. halicka,
39. Czahrowski, gn. Czahrowo, z. halicka,
40. Czajkowski, gn. Czajkowice, pow. samborski, przyd. Berynda, Daszkiewicz, Kawalec, Kunko,
Romanowicz, Słoninka, Szałko, Szawko, Trojan, Trunko, Tymkowicz,
41. Czerleniowski, gn. Czerleniowo, pow. trembowelski,
42. Czerkawski, gn. Czerkasy, z. lwowska,
43. Czołhański, gn. Czołhany, pow. żydaczewski,
44. Czołowski, gn. Czołownice, pow. lwowski, przed. Łastowicz,
45. Daniłowicz,
46. Daniłowski, gn. Daniowo, pow. owrucki,
47. Daniszowski,
48. Delatyński, gn. Delawa, z. przemyska,
49. Didkowski, gn. Didkowce, pow. owrucki,
50. Długopolski, gn. Długopole, pow. sądecki,
51. Dmościcki, gn. Dmościce, z. przemyska,
52. Dniestrzański,
53. Dobrocki, przyd. Zuzak,
54. Dobrzański, gn. Dobra, pow. sanocki, przyd. Biłas, Częstopiacz, Demkowicz, Dziurdziewicz, Gackiewicz, Hnatusko,
Hryckiewicz, Hubal, Juńczyk, Niemesycz, Niesiewicz, Nysewicz, Sokołowicz,
55. Doliński, gn. Dolina, z. sanocka,
56. Drohobycki,
57. Drohomirecki, gn. Drohomirczany, pow. stanisławowski, przyd. Czepyha, Hawora, Onufrykowicz, Soroka,
Sulima, Szyszka,
58. Dubanowicz,
59. Dubrawski, gn. Dubrawka, z. lwowska,
60. Dubrowlański, gn. Dubrowlany, pow. stryjski,
61. Dunajewski, gn. Dunajewo, z. lwowska,
62. Duniecki,
63. Duszyński,
64. Dwernicki, gn. Dwernik, z. sanocka,
65. Dymidecki, gn. Dymidcz, pow. kołomyjski,
66. Dzieduszycki, gn. Dzieduszyce, pow. żydaczewski,
67. Dziedzicki,
68. Grabowiecki, gn. Grabowiec, pow. halicki, przyd. Bułat, Fedorokowicz,
69. Gwozdecki,
70. Haczyński,
71. Hermanowski, gn. Hermanowo, z. lwowska,
72. Hnilecki, gn. Gnilce, z. halicka,
73. Hobgarski, h. odm.,
74. Hołyński, gn. Hołyn, pow. stryjski, przyd. Czajka, Hurbicz, Makarycz, Redka, Ryłowicz,
Szaszor,
75. Hordyński gn. Hordynia, pow. samborski, przyd. Antonowicz, Fedkowicz, Juchnowicz, Łyżda,
76. Horodecki, gn. Horodyszcze, pow. samborski,
77. Horucki, gn. Horucko, z. przemyska,
78. Hoszowski gn. Hoszów, pow. stryjski, przyd. Baranowicz, Hłochan, Hołdysz, Jurfiniec,
Kubarycz, Markowicz, Misiewicz, Moroz, Petreniżycki, Sierkowicz, Stasiewicz,
Stecewicz,
79. Hubicki, gn. Hubice, pow. drohobycki,
80. Huhernicki, gn. Huherniki, z. halicka,
81. Humecki, gn. Humieniec, z. przemyska,
82. Huniewicz,
83. Husarzewski, z. przemyska,
84. Ignaszewicz,
85. Ilnicki gn. Ilnik, pow. samborski, przyd. Czerczewicz, Fedynicz, Hryckowicz, Hucułowicz, Hulanowicz, Janinowicz,
Jaroszewicz, Kołhanowicz, Lepiech, Mankowicz, Miskowicz, Mykitycz, Ropczyc,
Sieniuszkowicz, Telepianowicz,
86. Jamiński, gn. Jamna, z. przemyska,
87. Janiszewski,
88. Jasienicki, gn. Jasienia, pow. samborski,
89. Jasiński, gn. Jasień, z. sanocka,
90. Jaworski, gn. Jawora, pow. samborski, przyd. Balowicz, Bobronicz, Cybowicz, Czerwakowicz,
Czerwakowicz-Chuda, Dubik, Fajewicz, Gołdycz, Gołdycz-Leniewicz,
Gołdycz-Worończak, Horoszkiewicz, Ihnaciewicz, Jusypowicz, Kotarbowicz,
Leniewicz, Łyskowicz, Martycz, Mirynowicz, Ostraszewicz, Perkowicz,
Pietraszewicz, Piórkiewicz, Piszkowicz, Romanowicz, Szustejowicz, Zubowicz,
91. Kaczkowski,
92. Kalinowicz,
93. Kamiński, gn. Kamień, z. halicka,
94. Kaniowski,
95. Karbowski,
96. Kasprzykowski, przyd. Trcina,
97. Kędzierski,
98. Kierzkowski,
99. Klechniowski,
100. Kluczyński, gn. Kluczów, z. halicka,
101. Kłodnicki, gn. Kłonica, pow. stryjski,
102. Kniaźdworski, gn. Kniaziodwór, z. halicka,
103. Knihynicki, gn. Knihynin, z. halicka,
104. Koblański, gn. Kobło, pow. samborski, przyd. Jakimowicz, Raczkoniewicz,
105. Kobylińsk, gn. Kobylnica Wołoska, z. bełska,
106. Komarnicki, gn. Komarniki, pow. samborski, przyd. Bedenik, Błaszkiewicz, Demunczak, Drudź,
Drużbic, Dudycz, Fagaracz, Fedczak, Iwaszeczkowicz, Jadczyszyc, Jaksa,
Klimowczak, Pawlikowicz, Staczkiewicz, Tatarynowicz,
107. Kopecki, gn. Kopce, pow. buski,
108. Kopystyński, gn. Kopystno, z. przemyska,
109. Korczyński, gn. Korczyn, pow. stryjski, przyd. Bybik, Hermanowięta, Jackowicz, Łopotycz, Senkowicz,
110. Korosteński, gn. Korościatyń, z. halicka,
111. Kotecki, gn. Kotów, z. przemyska,
112. Kozłowski,
113. Kraśniański,
114. Kraśnicki przyd. Dunicz,
115. Krechowiecki, gn. Krechowce, pow. stryjski, przyd. Bukatko, Bukatczyc, Jacowicz, Lechnowicz,
Melimuczy,
116. Kropiwnicki, gn. Kropiwnik, pow. samborski, przyd. Chrapka, Czołożyc, Raszków,
117. Kruszelnicki, gn. Kruszelnica, pow. stryjski, przyd. Czulewicz, Fryzowicz, Lepiszewicz,
Łazarewicz, Procewicz, Stawnikowicz, Surulewicz, Zieniewicz,
118. Kryłoszański, przyd. Turek,
119. Krynicki, gn. Krynica, pow. samborski, przyd. Walecha,
120. Krzeczkowski, gn. Krzeczkowo, z. przemyska,
121. Kuiłowski,
122. Kulczycki, gn. Kulczyce, pow. samborski, przyd. Abramowicz, Chrapka, Cmajło, Dasiewicz,
Daszynicz, Gut, Hawicz, Hrycynicz, Hubiak, Hust, Klimowicz, Kołodczak, Kostyk,
Makarowicz, Mielkowicz, Okopski, Poliwka, Ruczka, Smuk, Szelestowicz,
Sztokajło, Szumiało, Śmietanka, Tarasowicz, Tuluk, Wacynicz, Waśkowicz, Wołczak,
Zyhajło,
123. Kunicki, gn. Kunice, z. halicka,
124. Kuszczykiewicz,
125. Leszczyński, gn. Leszczyn, z. lwowska,
126. Lewandowski,
127. Lewicki,
128. Lipecki, gn. Lipie, pow. samborski,
129. Liskowacki, gn. Liskowate, przyd. Janeczko, Michałowiec,
130. Lityński, gn. Litania, z. przemyska,
131. Lubaczewski, gn. Lubycza, z. bełska,
132. Lubieniecki, gn. Lubieńce, pow. samborski,
133. Łagorzewski,
134. Ławrowski,
135. Łodyński, gn. Łodynia, pow. lwowski,
136. Łopuszański, gn. Łopuszanka, pow. samborski, przyd. Giemujnowicz, Homicz,
137. Łoziński, gn. Łozina, z. lwowska,
138. Łubacki, gn. Łubno, z.
sanocka,
139. Łucki, gn. Łuka, pow. samborski, przyd. Antonowicz, Daszkiewicz, Odynak, Szczerbiak, Tylczak, Wadziak,
140. Łukawiecki, h. odm., gn. Łukawica, pow. samborski, przyd. Szczygieł,
141. Łużycki, gn. Łużek, z. przemyska,
142. Macewicz,
143. Malikowski,
144. Małkiewicz,
145. Markowski, gn. Markowce, z. sanocka,
146. Matkowski, gn. Matków, pow. samborski, przyd. Bardziejowicz, Blisiewicz, Boguszewicz,
Badzewicz, Czuczepkowicz, Fedaszkowicz, Hahułowicz, Horyzdrowicz, Hryniewicz,
Kapryjowicz, Kobylniewicz, Konturowicz, Matyszewicz, Miklaszewicz, Skibanowicz,
Szypowicz, Wiazulicz, Zajączkowicz,
147. Medyński, gn. Medenice, z. przemyska,
148. Mikulski, gn. Mikulczyn, z. halicka,
149. Misczowski, gn. Miszczów, pow. stryjski,
150. Molitowski,
151. Monasterski, gn. Monasterek, pow. samborski, przyd. Andryjewicz, Jędrzejkowicz, Piotrowicz,
Wałagin, Watiuszczak,
152. Morochowski, gn. Morochów, z. sanocka,
153. Mszanecki, gn. Mszaniec, pow. samborski,
154. Nanowski, gn. Nanowa,
155. Nehrebecki,
156. Niebyszczański, gn. Niebieszczany, z. sanocka,
157. Nowosielski, gn. Nowosiółki Małe, pow. sanocki, przyd. Czeczel,
158. Nowoszycki, gn. Nowoszyce, z. przemyska,
159. Obertyński,
160. Obuchowski, z. przemyska, przyd. Hołobut,
161. Odrzechowski, gn. Odrzechowa, z. sanocka, przyd. Hołobut,
162. Olewnicki,
163. Opolski,
164. Ortyński, gn. Ortyniec, pow. samborski, przyd. Kusprzak,
165. Paryłowski,
166. Pasławski, gn. Pacław, z. przemyska,
167. Pawlikowski,
168. Pieczyhojski,
169. Pielecki, przyd. Rawa,
170. Podhajecki,
171. Podhorodecki, gn. Podhorodec, z. przemyska, przyd. Byczkowicz, Dorosiewicz, Karmazyn, Makohon,
Mazenicz,
172. Podlesiecki, gn. Podliski,
173. Podłuski, przyd. Toporowicz,
174. Pohorecki, gn. Pohorce, przyd. Czaplic,
175. Polański, gn. Polana, z. sanocka,
176. Popiel, gn. Popiele, przyd. Broszniowski, Chościak, Chwostyk, Damicz, Fedyńczak, Hrycałowicz,
Hańczak, Kisielewicz, Kiszczak, Kołodrub, Łastówczak, Malewicz, Oleszkiewicz,
Petrykacz, Romanowicz, Sałowicz, Stepaniak, Zozula,
177. Prusinowski,
178. Rastawiecki, przyd. Trzos,
179. Raszkowski, gn. Raszyn,
180. Rozłucki,
181. Rożniatowski,
182. Rubaszewski,
183. Rubinowski,
184. Rudnicki, gn. Rudniki, z. halicka, przyd. Wandrowicz, Wandurowicz,
185. Rybnicki,
186. Rychlicki,
187. Rześniowiecki,
188. Sarnowski, gn. Sarny, z. przemyska,
189. Sasimowski,
190. Sasowski,
191. Serednicki, gn. Serednica,, z. sanocka, przyd. Siemaszkowicz,
192. Siarczyński,
193. Sielecki, gn. Sielec, pow. samborski, przyd. Durdz, Korczak, Skrebeczowicz,
194. Siemiasz, przyd. Dryniewicz,
195. Siemiginowski, gn. Siemiginowo, przyd. Eleuer,
196. Skotnicki,
197. Skulski, gn. Skole, z. przemyska,
198. Smereczański, przyd. Leszowicz,
199. Smolnicki, gn. Smolnik, z. sanocka,
200. Somkowicz, h. odm.,
201. Sopotnicki, przyd. Hołubowicz,
202. Soliński, gn. Solina, z. sanocka,
203. Sosiński,
204. Sozański, gn. Sozań, pow. samborski, przyd. Facuła, Hujtyn, Luty, Worona,
205. Stanisławski,
206. Stebnicki, przyd. Hołodziak,
207. Strutyński, gn. Strutyn Wyżny, pow. stryjski, przyd. Berlicz, Bilewicz, Borkowicz, Daszkowicz,
Ilitycz, Kalinowicz, Kowalewicz, Pawłowicz, Protaszewicz, Zawadzic,
208. Stryjski,
209. Strzelbicki, gn. Strzelbice, z. przemyska,
210. Stupnicki, gn. Stupnica, pow. samborski, przyd. Łomiec, Miskiewicz, Miszkowicz, Myszkowicz,
Saturnus, Waśkiewicz,
211. Sulatycki, gn. Sulatycze, pow. żydaczewski, przyd. Juchno, Reczecz,
212. Swaryczewski, gn. Swaryczów, pow. stryjski, przyd. Tołstowicz,
213. Świrski, gn. Świrz, z. lwowska,
214. Świstelnicki,
215. Szachnowicz,
216. Szandorowski,
217. Szczombrowski, przyd. Londyk,
218. Tarnawski, gn. Tarnawa,, z. sanocka,
219. Tarnowiecki, gn. Tarnawica, z. halicka,
220. Tatomir,
221. Terlecki, gn. Terło, pow. samborski, przyd. Miskowicz, Niskowicz, Petryczak,
Petryłowicz, Prokopowicz, Sawczyc, Szymkowicz, Zaniewicz,
222. Tokarski,
223. Topolnicki, gn. Topolnica, pow. samborski,
224. Towarnicki, gn. Towarnia, pow. samborski,
225. Turecki, gn. Turki, pow. samborski,
226. Turzański, h. Sas odm. gn. Turze, pow. samborski, przyd. Kahanowicz, Kochanowicz,
227. Tustanowski, gn. Tustanowice, pow.
samborski, przyd. Gwoździak, Kotkowicz,
Kotonos,
228. Tychowski, gn. Tycha, przyd. Wizerowicz,
229. Tysarowski,
230. Tysowski, przyd. Kaczor,
231. Tyzdrowski,
232. Uhernicki, gn. Uherce,, z. sanocka,
233. Uhrynowski,
234. Ulnicki, gn. Ulicko, z. bełska,
235. Uniatycki, gn. Uniatycze, z. przemyska, przyd. Dmytrowicz,
236. Urbański,
237. Uruski, gn. Uroż, przyd. Chomikowicz,
Dmytrykowicz, Gołdasz, Huba, Korba, Korblowicz, Kozarowicz, Odemczak,
Pobideńczak, Waskowicz,
238. Ustrzycki,
239. Waczewski, gn. Waczowice, z. przemyska,
240. Winnicki, gn. Winniki, przyd. Budzianik, Czeczel, Hul, Kimakowicz, Klizewicz, Łucznik, Radziewicz,
241. Wisłocki, z. przemyska,
242. Witwicki, gn. Witwica, pow. stryjski, przyd. Floka, Harmaga, Kockowicz, Koszczyniec,
Lejbiniec, Ławrowicz, Mirowicz, Monteszewicz, Pilik, Płytka, Sieczka, Turuła,
Waśkiewicz, Waskowicz, Wasylkowicz,
243. Wolański, gn. Wola Błażowska, z. przemyska,
244. Wołkowicki, gn. Wołkowyja, z. sanocka, przyd. Zielsko,
245. Wołosiański, gn. Wołosów, z. halicka, przyd. Hołonowicz,
246. Wołosiecki,
247. Wowczański, gn. Wownia, z. przemyska,
248. Wysłobocki,
249. Wysoczański, gn. Wysocko Wyżne, pow. samborski, przyd. Dmytrykowicz, Dumnikowicz, Fagarasz, Jankowicz, Minkowicz,
Pietrusiewicz, Szwabowicz, Wereżyc,
250. Zapłatyński,
251. Zatwarnicki,
252. Zawisza,
253. Zeliborski,
254. Zesteliński,
255. Zieliński, gn. Zielów, z. lwowska,
256. Zubrycki, gn. Zubrza, z. lwowska,
257. Żabiński,
258. Żubr,
259. Żerebecki, gn. Żerebki Szlacheckie, przyd. Łubko, Zakałużny,
260. Żurakowski, gn. Żuraki, z. halicka, przyd. Filowicz, Firtowicz, Hołubowicz, Lechnowicz,
Zahurny, Żuczek,
261. Żukotyński, gn. Żukocin, z. halicka,
262. Żupański, gn. Żupanie, z. przemyska.
Bibliografia:
1. Darowski-Weryha A., Znaki
pieczętne ruskie. Noty heraldyczne, Paryż 1862.
2. Dąbkowski P., Szkice z
życia szlachty sanockiej w XV stuleciu, [w:] Rocznik Heraldyczny, VI, 1923.
3. Dąbkowski P., Wędrówki
rodzin szlacheckich. Karta z dziejów szlachty halickiej, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Oswalda Balzera,
Lwów 1925.
4. Dąbkowski P., Szlachta
zaściankowa w Kończynie i Kruszelnicy nad Stryjem, Lwów 1936.
5. Dobrzański-Demkowicz B., Szlachta
zagrodowa Ziemi Czerwieńskiej. Jej pochodzenie i przeszłość, Stanisławów
1938.
6. Dzieduszycki M., Kronika domu Dzieduszyckich,
Lwów 1865.
7. Fastnacht A., Osadnictwo Ziemi Sanockiej 1340-1650,
Wrocław 1962.
8. Fastnacht A., Słownik
historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu, część 1, Brzozów
1991
9. Fastnacht A., Słownik
historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu, część 2, Brzozów-
Wzdów-Rzeszów1998.
10. Gawroński F. R., Stare
rusko-polskie rody na Rusi do końca XVI w., Przew. Nauk.-Liter., 1918.
11. Gorzkowski M., O rusińskiej i rosyjskiej szlachcie,
Kraków 1876.
12. Horoszkiewicz R., Szlachta zaściankowa na ziemiach
wschodnich. Warszawa 1936.
13. Hruszewski M., Szlachta ukraińska w Galicji na
przełomie XVI i XVII w., [w:] Z
dziejów Ukrainy, pod red. W. Lipińskiego. T. XXIV, Kijów 1912.
14. Janeczek A., Osadnictwo
pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII
w., Wrocław 1991.
15. Jabłonowski A., Źródła
Dziejowe, t. XVIII, cz. II, s. 287-288.
16. Jastrzębski St., Kim jesteśmy? O szlachcie zagrodowej w
Małopolsce Wschodniej, Przemyśl 1939.
17. Jawor G., Osady prawa
wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu.
18. Kucharski W., Ludność ziemi
sanockiej na schyłku XVIII w. (na podstawie urzędowego protokołu Magistratu
sanockiego). Przyczynek do historii Sanoka, Sanok 1907.
19. Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy
w latach 1352-1783, Zabytki Dziejowe, t. VI, z. 1, Lwów 1938.
20. Marcinek R., Ślusarek K., Materiały do genealogii szlachty
galicyjskiej, cz. I: A-K, Kraków 1996.
21. Piekosiński F., O źródłach heraldyki ruskiej,
[w:] Rozprawy Akademii Umiejętności
Wydział Historyczno-Filozoficzny, seria 2, T. 13, Kraków 1899.
22. Polaczkówna H.,
Fundacje dla potomków szlachty
galicyjskiej, [w:] Miesięcznik
Heraldyczny, R. 14, 1935.
23. Pogonowski J., Puchacze
Horodyscy, [w:] Miesięcznik
Heraldyczny, R. 10, 1931.
25. Prochaska A., Lenna i
maństwa na Rusi i na Podolu, Kraków 1901.
26. Prochaska A., Ze źródeł
do genealogii szlachty województwa ruskiego, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 6, 1913.
27. Pulnarowicz W., Rycerstwo polskie Podkarpacia (Dawne dzieje
i obecne obowiązki szlachty zagrodowej na Podkarpaciu), Przemyśl 1937.
27. Sas P. [Prószyński Marceli], Szlachta zagrodowa, Lwów b.r.w.
28. Sochaniewicz K., W sprawie heraldyki ruskiej i badań
nad rozsiedleniem szlachty na ziemiach ruskich, Poznań 1925.
29. Stekert A., Przydomki polskie, litewskie i
rusińskie, Kraków 1899.
30. Ślusarek K., Szlachta
w Galicji Wschodniej na przełomie XVIII i XIX wieku. Rozmieszczenie
terytorialne i liczebność, „Studia Historyczne", z. 2, R. XXXIV, 1991.
31. Ślusarek K., Drobna
szlachta w Oberżynie. Studium z dziejów szlachty w małym miasteczku na przełomie
XVIII i XIX w., „Studia Historyczne", z. 2, R. XXXVII, 1991.
32. Ślusarek K., Jahniszczak W., Szlachta w misteczkach Hałyczyny w kinci XVIII st. Początku XIX st.,
[w:] Aktualni problemy rozwytku mist ta
miśkoho samowriaduwannia (istoria i suczasnist), Riwne 1993.
33. Ślusarek K., Drobna szlachta w Galicji 1772-1848,
Kraków 1994.
34. Tarnawski A., Szlachta zagrodowa w Polsce
południowo-wschodniej (materiały do bibliografii), Lwów 1938.
35. Tarnawski A., Bibliografia
szlachty zagrodowej Małopolski Wschodniej, Lwów 1938.
36. Trzecieski J., Pamiętniki i wspomnienia z
sanockiej ziemi. Cz. I. Krosno 1907.
37. Trzyna E., Ziemia
Sanocka i struktura jej własności feudalnej od połowy XVI do drugiej połowy
XVII wieku, „Rocznik Województwa Rzeszowskiego", 9, 1978.
38. Wyrostek L., Ród Dragów - Sasów na Węgrzech i Rusi Halickiej, Kraków
1932.
39. Początki sąsiedztwa.
Pogranicze etniczne polsko-rusko-słowackie w średniowieczu, pod red. M.
Parczewskiego i S.
Czopka, Rzeszów 1996.
40. Poczet szlachty galicyjskiej
i bukowińskiej, Lwów 1857.
41. Tom 1. Ziemia przemyska,
część 1. Rejestr poborowy ziemi
przemyskiej z 1628 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów
1997; część 2. Rejestr poborowy ziemi
przemyskiej z 1651 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś; Przemyśl-Rzeszów
1997; część 3. Rejestr poborowy ziemi
przemyskiej z 1658 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś; Przemyśl-Rzeszów
1999; część 4. Rejestr pogłównego ziemi
przemyskiej z 1674 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów
2000.
Tom 2. Ziemia sanocka,
część 1. Rejestr poborowy ziemi sanockiej
z 1640 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów 1998; część 2.
Rejestr poborowy ziemi sanockiej z 1655
roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów 1999.